અખાના છપ્પા/મુક્તિ અંગ

← અજ્ઞાન અંગ

અખાના છપ્પા મુક્તિ અંગ અખો

આત્મા અંગ →

મુક્તિ પામવા મુખ્ય વૈરાગ્ય, જો બહુ પાસથો ચૂટે રાગ; ધ્યેય ધ્યાતાથી આઘો વટે, તે અનુભવતાં ચોક ચોવટે; બીજી અખા રસાળી વાત, સર્વાતીત નોહે સાક્સાત. ૬૦૯ જે કીજે તે સર્વે રાગ, રાગ વિના નવ ઉપડે પાગ; રાગ જેવારે પાચો વળે, ત્યારે નિજ આતમને મળે; દ્રષ્ટ પદારથસું વૈરાગ્ય,ત્યાં અખા જડે તુ જ ત્યાગ. ૬૧૦ જન જાણે છે જે વૈરાગ, તે ત્યાં સામો ઉપજે રાગ; વૈરાગ હોય ત્યાં નોહે દ્વેષ, તે તયાં શામો બાંધે ક્લેશ; આપોપાનો થાયે ત્યાગ, ત્યારે અખા સાચો વૈરાગ. ૬૧૧ જેહ વડે તપ તીરથ કરે, વિષય ભોગ કે સુખ આદરે; જેણે કરી નિપજે બહુ કામ, તે શોધી કાઢવો આ ઠામ; તે વિણ જાણો રાગ વિરાગ, અખા ઉચળી ભાંગવો પાગ. ૬૧૨ જેમ તેમ કરી સમજવો મર્મ. હું તે શું ચૈતન કે ચર્મ; એ જ સમજવું પરથમ જને, પછે ઘેર રહેજે કે જાજે વને; એ સમજ્યા વિણ ગૃહસ્થ અતીત, વર વિવાહ વિણ ગાવાં ગીત. ૬૧૩ સમજણમાં નથી રાગ વિરાગ, જેમ વાયુ હેંડે વિના પરાગ; લોક કોક લગી પરવરે, સમજણથી અર્થ સઘળો સરે; અખા રામ નથી ઘેર કે વને, જ્યાં જાશે ત્યાં પોતા કને. ૬૧૪ પાદ પાણી નેત્ર મુખ નાક, સકળ અંગનો સમજો તાક; એમાંનું એકે જો જાય, ધણી માટે જીવે ના રખાય; અખા ના દીસે તાઓ લાગ, પર સાથે શો રાગવિરગ. ૬૧૫ વેલ પરાઇ બેઠો જંન, હું જ ધણી એમ માને મંન; કાળા સદા ખેડે સારથિ , બેઠો ફરે અવિનાશી રથી; અખા એમ જાણે સઘળો પંડ્ય, લેવું મૂકવું ટળે પાખંડ. ૬૧૬ ગેબી જીપજ થૈ પીડતની, ત્યારે તું ત્યાં ના હોતો ધણી; સહેજે ઉપન્યું વંઠ્યું તન, ત્યારે કાંઇ ના ચાલ્યું મન; વચ્ચે શિદ પાડે છે ડાઘ, અખા કશો નુ જ રાગ વિરાગ. ૬૧૭

ઉપર ચલ્યો માર્ગ લે અખા, નહીં કો સાથી કો નહીં સખા; ધની થયામાં સઘલો ધંધ, જેમ રૂપ નહીં દેખે અંધ; ગગનગામિને નહીં અટકાવ, યુવતીને મન બહુ ભાવ. ૬૧૮ ઉંઘ્યાને સ્વપ્નાંતરા ઘણાં, ઉત્તમ મધ્યમા વેદે ભણ્યાં; જાગ્યા ઉંઘ્યાથી અળગું હૃદેય, ત્યાં અખો આરોપી વદેય; સમજ્યાને છે સરખું સદા, અણસમજ્યો ભોગવે આપદા. ૬૧૯ અખો જેહ નર રહે અમન, તેવું કરવું સર્વ જતંન; જેમ જિહ્વા પંચામૃત ખાય, ખાતી કરતી નહીં લેપાય; વણ ખાધે કર થાય ચીકણો, એવો ભેદ અણલિંગીતણો. ૬૨૦ અખા અલિંગી વાત અગાધ, લિંગી નરને નહીં તે સાધ્ય; સકળ લોક તે વૃક્ષ્જ કહે, પણ ચે ન કહે જે બીજે રહે; જોતાં સઘળો લક્ષમાં ફેર, લક્ષ ઉદ્યોત ને લક્ષ અંધેર. ૬૨૧ સામો કો દુઃખ દાતા નથી, જેમ તાળી ન પડે એક હથી; સ્વપ્ને દીસે નરો અનંત, તેમ જ અચતાં પ્રગટે જંત; અખા વસ્તુપણે જાગશે, તેને એનો અનુભવ હશે. ૬૨૨ અછતો દ્વેષ ને અચતો રાગ, રાગા દ્વેષ માયાનો ભાગ; જે તજશે તે દ્વેષે કરી, જે ભજશે તે રાગ અઅદરી; સ્વસ્વરૂપ ત્યાં બેઉએ નહી, ગુરુ લક્ષે અખા જો ઘેરથી. ૬૨૩ પ્રવૃત્તિ નિવૃત્તિના સઘળા વેશ, ભિક્ષુક થાકે થાય નરેશ; રમત રમે ચે માયા કાળ, મધ્ય અહંકાર વહે છે ગાળ; મહાનિધમાં રાજાની દ્રષ્ટ, અખા રમત પાસે નહીં સ્પષ્ટ. ૬૨૪ કારણ દ્રષ્ટિ હોય જંન, તેનો અનુભવ નોય અસન; દેખે કીરન સરિખાં સૂર, જેનું વસ્તુ વિષે છે ઉર; અખા ચક્ષુ આંજે ગુરુદેવ, ત કોઇ સમજે એનો ભેવ. ૬૨૫ સમજુ તે અનસમજુ થાય, અણસમજુ સરખું સમજાય; એની કોયે કદી નહિ સાખ્ય, અનુભવ જે ઉઅન્યો તે દાખ્ય; નિજ ઘર વરતી જે કો હશે, અખા તે એકમાં પહોંચશે. ૬૨૬

અખાના છપ્પા