← સુક્ષ્મદોષ અંગ અખાના છપ્પા
ભાષા અંગ
અખો
ખળજ્ઞાની અંગ →


ભાષાને શું વળગે ભૂર, જે રણમાં જીતે તે શૂર;

સંસ્કૃત બોલે તે શું થયું, કાંઇ પ્રાકૃતમાંથી નાસી ગયું;

બાવનનો સઘળો વિસ્તાર, અખા ત્રેપનમો જાણે પાર. ૨૪૬

સંસ્કૃત પ્રાકૃત જેવડે ભણે, જેમ કાષ્ટવેષે રહ્યો ભાથા કણે;

તે છોડ્યાં બાણો નાવે અર્થ, તેમ પ્રાકૃતવિના સંસ્કૃત તે વ્યર્થ;

બધા દામ વેપારી લખે, અખા વ્યાજ નોય છુટા પખે. ૨૪૭

રખે કરખે અનુભવ કશા, આકાશ ઉદરમાં વરતે દશે દિશા;

જ્યારે જેનું રાજજ જાણ, ત્યારે માનવી તેની આણ;

જ્ઞાનગગનમાં નોહે દેશકાળ, એતો અખા અજાણ્યા બોલે આળ. ૨૪૮

જ્ઞાનાધિક નોય સિદ્ધિવડે, સિદ્ધિનામ શણગારે પડે;

એક મની કહાવે સાધવી, તેમ સેજ ન ઇચ્છે સિધિ વાધવી;

અખા અણલિંગી નાવે સંસાર, એતો ફોકટ માયા ઉડાવે વાર. ૨૪૯

ષ્ટમહાસિદ્ધિ ઇશ્વરને વિષે, તેને વેદ માયા કરી લખે;

તેની કણ્યકા તે આ જીવ, તો સિદ્ધિસહિત કેમ થાએ શિવ;

લોકપતિ જે તે સિધ્યવડે, અખા અનુભવને કાંઇ ન અડે. ૨૫૦

મુળગો અહંરોગ નહિ ટળ્યો, તેમાં સિદ્ધિરૂપી ભરમજ ભળ્યો;

જેમ પેલો ઘેલો હોય બુધ્યવિષે, વળી વ્યસને લાગ્યો માદકભખે;

અખા અહંકારને ટાળી જોય, તું ન રહે તો સિદ્ધિસાથે સિદ મો‘ય. ૨૫૧

પોત ન લહ્યું પછે પોતે થયા, ઉત્તમ મધ્યમ વ્યસને વહ્યા;

માયાકૃતનો નાવે અંત, માને નહિ તો જો વેદાંત;

અખા ઉપનું ન માને આધ, ક્રયવિક્રય વિના શી વ્રધ્ય. ૨૫૨

પ્રપંચ પ્રીછી જોયો ખરો, નહિ ઉપજ ને નહિ તો વરો;

જ્યાથું ઉપનું ત્યાં નવ ઘટે, શઢ વળે જ્યાં જઇ આવટે;

જાતું મરતું દીસે ખરૂં, અંતે અખા ભર્યાનું ભર્‍યું. ૨૫૩

જેમ દુધે ફીણ ફિસોટા થાય, તોલ ન વધે આકાશ રૂંધાય;

જેમ અગ્નિયોગે જળ ઉભરે, તેમ તત્વે તત્વ જગત અવતરે;

વકર્યા તત્વ ધરે રૂપ નામ, અખા ઉત્પત લે ઠામનું ઠામ. ૨૫૪

પંચતણાં પચવિશે તત્વ, વાસનાલિંગ તે તેનું સત્વ;

ભૂત ભૂત પ્રત્યે વિચરે, અને મૃત્યુ નામ પરપોટો મરે;

ભૂતકલ્લોલ સદા સર્વદા, ચિદ્વિલાસ અખા મન મુદા. ૨૫૫

લનવલન તે ચેતનતણી, પંચરૂપે આપે થયો ધણી;

આપ આપમાંહી વિસ્તર્યું, ન કર્યા સરખું તે ત્યાં કર્યું;

જેમ છે તેમનું તેમ છે જાણ, સમજે સાન અખા નિર્વાણ. ૨૫૬

અખાના છપ્પા